Stimuleer initiatieven uit de samenleving en maak Nederland koploper in innovatie en duurzaamheid

Er zijn in Nederland tienduizenden ondernemende mensen aan de slag met een eigen initiatief om de samenleving duurzamer, groener en socialer te maken. Dit zijn sociaal ondernemers, burgerinitiatieven, coöperaties en vele andere vormen. Zij werken aan energiearmoede. Ze vinden nieuwe grondstoffen in bijvoorbeeld mycelium en lisdodden. Ze leren mensen zero waste te leven, ze ruilen, lenen en delen kleding, speelgoed en auto’s zodat we minder hoeven te produceren en consumeren. Ze verkorten de voedselketen en vinden wereld-veranderende technieken uit, zoals airco’s op water en pompaandrijvingen op magneetkracht. Er is geen vraagstuk waar de samenleving zelf niet al mee bezig is. Omdat ze niet gebonden zijn aan haalbaarheidsregels, zijn het koplopers in innovatie. Ze gaan voor de inhoud en hebben hun blik gericht op de toekomst. Bovendien gebruiken ze de kracht van gemeenschappen.

Toch blijft het overgrote deel van de maatschappelijke initiatieven klein, of moet vroegtijdig stoppen. Initiatiefnemers vinden geen ingangen bij overheid, bedrijfsleven, financiers en andere instituties om de volgende stap te kunnen maken en daarmee hun impact te vergroten. Dat komt vooral omdat de infrastructuur ontbreekt en de regelgeving niet toegespitst is op dit soort maatschappelijke innovaties. De grote geldstromen, die overheid en financiers steken in het oplossen van maatschappelijke vraagstukken, bereiken hen niet. Hierdoor benutten we deze innovaties en de gemeenschapskracht onvoldoende.

De politiek kan dit nu veranderen door ruimte en ondersteuning voor maatschappelijke initiatieven een plek te geven in de verkiezingsprogramma’s. Wij stellen de volgende maatregelen voor:

1. Investeer in maatschappelijk initiatief in de breedte, als de ‘Research & Development-afdeling’ van de samenleving. Zet een Green Deal Maatschappelijk Initiatief op, waarin ondersteuning van initiatieven, onderzoek, samenwerking met de overheid en passende financiering wordt ingericht.
2. Om een concrete stap te zetten in het ondersteunen van maatschappelijke initiatieven stellen we een fonds voor van formaat (orde van grootte tientallen miljoenen). De voorwaarden dienen te passen bij de kenmerken van maatschappelijke initiatieven zoals combinaties van geef- en leengeld, kleinere bedragen, langere aanlooptijden en exploitatiefinanciering.
3. Maak ‘groene-golf trajecten’ voor doorbraakinitiatieven. Om dergelijke potentieel impactvolle doorbraakinitiatieven te versnellen en op te schalen wordt ondersteuning belegd bij één ministerie. Begeleid per jaar een substantieel aantal groene golf trajecten.
4. Vermeld in beleidsstukken, op alle thema’s, relevante maatschappelijke initiatieven. Dit zet het proces in gang om eerst te kijken wat de samenleving zelf al doet op dit terrein. Dit versterkt de relatie burger-politiek en helpt initiatieven om te floreren.
5. Lever bij alle beleidstukken een Generatietoets, waarbij de directe en indirecte effecten van het beleid op verschillende generaties in beeld worden gebracht.

Als de overheid initiatieven uit de samenleving faciliteert en de gemeenschapskracht benut, maken we Nederland koploper in innovatie en duurzaamheid. De politiek kan het verschil maken.

Jos Reinhoudt
Voorzitter Stuurgroep Duurzame Dinsdag

Deze oproep van Duurzame Dinsdag onderschrijft ook de oproep van Social Enterprise NL (link) en van We Doen Het Samen (PDF).