Naam initiatief
Duurzaam ruimtegebruik

Naam/namen initiatiefnemer(s)
A.G. Entrop

E-mail adres
a.g.entrop@home.nl  

Provincie
Heel Nederland 

Doel
Het realiseren van een duurzaam ruimtegebruik op basis van een driestappenplan; de Trias Toponoma

Doelgroep(en)
Gemeenten
Provincies
Rijksoverheid
Projectontwikkelaars
Vereniging Natuurmonumenten

Door wie is het initiatief gestart?
Individuele burger

Heeft het initiatief medestanders gevonden?
Ja, van de lokale overheid

Is het initiatief ondersteund door een organisatie en zo ja door welke organisatie?
Inhoudelijke ondersteuning van een commerciele organisatie
Procesondersteuning van een commerciele organisatie

Omschrijving initiatief
Het duurzaam bouwen kent steeds bredere toepassingen in woning- en utiliteitsbouw. De technische mogelijkheden en de maatschappelijke acceptatie van deze visie op bouwprojecten worden groter. De vraag die daaruit volgt is, of het mogelijk is de visie van duurzaam bouwen naar een hoger ontwerpniveau te tillen. Een ontwerpniveau dat wordt beheerst door stedebouwkundigen en planologen.

De kennis omtrent duurzaamheid en verantwoord ruimtegebruik richt zich op concepten, zoals lichte stedenbouw, intensief, meervoudig en integraal ruimtegebruik. Deze worden echter vaak terloops in het ontwerpproces van een stedelijke uitbreiding of inbreiding meegenomen. Het aspect natuur en milieu blijkt in dat ontwerpproces vaak ondergesneeuwd te raken door andere aspecten.

Op grond van de definitie van duurzaam bouwen en het streven naar een aanvaardbare leefomgeving, waarin kwaliteit de boventoon voert, is duurzaam ruimtegebruik gedefinieerd als een vorm van ruimtegebruik waarbij wordt gestreefd naar een sociaal, economisch en ecologisch geaccepteerde fysieke, niet-levende en levende, omgeving van de maatschappij waarmee deze in een wederkerige relatie bestaat voor de huidige generatie, en die tevens de mogelijkheden qua ruimtegebruik van de toekomstige generaties niet beperkt.

Alhoewel in beleidsdocumenten en vakgebieden, zoals planologie, ruimtelijke planning en stedebouwkunde, de visies zich richten op een duurzame invulling van de ruimte in Nederland, blijven in het ontwerpproces voor stedelijke projectontwikkeling kansen liggen. Om dit te ondervangen is het duurzaam ruimtegebruik opnieuw als doel centraal gesteld. Vanuit sociale, economische en ecologische perspectieven zijn redenen geformuleerd waarom een duurzaam ruimtegebruik gewenst is. Er is gezocht naar een oplossingsrichting vanuit het duurzaam bouwen.

Het resultaat is een driestappenplan, de “Trias Toponoma”, met drie karakteristieke opeenvolgende mogelijkheden om aan de ruimtevraag naar bebouwing tegemoet te komen. De stappen zijn:

1. Vang zoveel mogelijk de bouwbehoefte op in de gemeentelijke kern, door inbreiding voor uitbreiding te laten plaatsvinden. Hanteer daarbij de concepten intensief en meervoudig ruimtegebruik;

2. Als inbreiding niet mogelijk is, breid dan uit in een gebied met een lage natuurwaarde. Ontwerp hierbij vanuit een groene visie;

3. Spreek in het laatste geval pas een natuurlijker gebied aan, waarbij de ecologische structuur zo min mogelijk schade ondervindt.

Om inbreiding aantrekkelijker te maken dan uitbreiding, wordt een compensatiebeginsel voor stap twee en drie gehanteerd. Dit compenseert de door de uitbreiding veroorzaakte verloren natuurwaarde door verbeteringen op andere locaties binnen dezelfde gemeente, regio of provincie te verplichten.

Wat draagt het initiatief bij aan een duurzame samenleving?
Door voor ruimtegebruik een driestappenplan en een compensatiemogelijkheid op basis van natuurpotentialen te bieden, kan een ontwerpvrijheid gewaarborgd worden, terwijl tegelijkertijd een doelstelling van een duurzame gebouwde omgeving wordt nagestreefd.

Wat leren mensen die betrokken zijn bij het project (van elkaar, van het materiaal, van het proces)?
Op dit moment wordt een pilot-project opgestart om te bekijken in hoeverre een duurzaam ruimtegebruik op lokaal niveau haalbaar is. Hierbij gaat de aandacht uit naar in hoeverre het projectontwikkelingsproces is te beïnvloeden en hoe het proces in de gemeentelijke organisatie ingebracht en uitgevoerd kan worden.

Wat kunnen anderen van dit initiatief leren?
Het duurzaam bouwen kan alleen een volledige invulling krijgen, als ook de bouwgrond een zo laag mogelijke milieubelasting kent. Met behulp van de Trias Toponoma en bijbehorende compensatiebeginsel kan hier handen en voeten aangegeven worden.

Wat heb je nodig om dit initiatief te realiseren?
Het belangrijkste uitgangspunt is om nog niet bebouwde grond onbebouwd te laten, waarbij de demografische ontwikkelingen dus binnen de bebouwde kom worden opgevangen.

Bij stedelijke uitbreidingen is het belangrijk het natuurpotentiaal van gebieden te (h)erkennen en op kaart vast te leggen. Tevens is procesbewaking zeer belangrijk, zodat verloren natuurwaarden gecompenseerd worden.