Naam/namen initiatiefnemer(s)
jeroom remmers

E-mail adres

Provincie
Heel Nederland

Adres
billitonkade 90

Postcode
3531 TL

Plaats
Utrecht

Doel
Milieuwinst in de breedste zin vergroten doordat afspraken over milieu tussen marktpartijen , overheid en ngo's beter worden nageleefd dankzij nieuw instituut Milieu Autoriteit die afspraken beoordeeld op naleving en straffen kan uitdelen bij niet naleving. Level playing field, voorkom free riders.

Doelgroep(en)
overheid, bedrijfsleven, ngo

Door wie is het initiatief gestart?
Individuele burger
Individuele ondernemer

Heeft het initiatief medestanders gevonden?
Ja, van (een) individuele burger(s)
Ja, overig

Omschrijving initiatief
Oprichting van een Milieu Autoriteit. Naar een Milieu Autoriteit. Voorstel nu nog op persoonlijke titel; is wel beperkt besproken binnen Natuur en Milieu. Uli Schnier, (ex directeur Aldi), nu voorzitter Task force marktontwikkeling biologische landbouw en Nederland Schoon, was oorspronkelijke bedenker van het idee. Hij loopt in zijn functie tegen grenzen avn convenanten aan en free riders.

Het kabinet brengt in september de Hoofdlijnennotitie Toekomstagenda Milieu uit (de opvolger van het vierde Nationale Milieubeleids Plan NMP4). Hierin is de behoefte geformuleerd om het milieubeleid op een aantal punten te vernieuwen, zoals:

‘Het werken aan een betere verantwoordelijkheidsverdeling tussen maatschappelijke partijen via o.a. aansprakelijkheid en een eerlijke marktwerking. Naast de doorwerking van het principe ‘de vervuiler betaalt’, is het ook belangrijk om partijen instrumenten in handen te geven om anderen ter verantwoording te roepen’.

Een mogelijke invulling van zo’n instrument is de door wetgeving ondersteunde oprichting van een ‘Milieu Autoriteit’. De afgelopen jaren zijn er veel ‘Autoriteiten’ opgericht, zoals de NMA, DTE, OPTA, VWA etc. Op het gebied van milieu en verantwoord ondernemen bestaat er nog niet zo’n Autoriteit. Vanuit het bedrijfsleven is het idee geopperd om ook hier een Autoriteit op te richten, die als voornaamste taak krijgt te zorgen voor een goede naleving van milieuconvenanten (in brede zin) afgesloten tussen partijen in het bedrijfsleven soms overheden en steeds vaker ook maatschappelijke organisaties. Partijen uit het bedrijfsleven die dit idee geopperd hebben en die te maken hebben met milieuconvenanten ervaren nu vaak dat er te weinig instrumenten zijn om free riders in convenanten aan afspraken te houden. Dit komt noch het milieu, noch het bedrijfsleven ten goede (geen level playing field, suboptimale investeringen etc.). Bovendien wordt het vertrouwen van burgers in overheid e!
n bedrijfsleven verzwakt als blijkt dat convenanten (vaak) niet worden nageleefd.
Voorstel voor taken van de Milieu Autoriteit

De Milieu Autoriteit houdt onafhankelijk toezicht op de naleving van convenanten op het gebied van milieu (incl. natuur, dierenwelzijn), voedsel, consumentenzaken, volksgezondheid en eerlijke handel (fair trade ten behoeve van ontwikkelingslanden). Dergelijke convenanten zijn erop gericht het milieu en de consument te beschermen, Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen in het bedrijfsleven te bevorderen, een beter dierenwelzijn en een betere volksgezondheid te stimuleren en de positie van werknemers in ontwikkelingslanden te verbeteren. Hierdoor ontstaan meer keuzemogelijkheden en eerlijke prijzen voor consumenten.

De Milieu Autoriteit heeft de volgende taken:
- toetsen en beoordelen of milieuconvenanten (in brede zin) tijdig en voldoende door alle partijen worden nageleefd;
- het behandelen van bezwaar- en beroepschriften (zowel consumenten als bedrijven kunnen de Milieu Autoriteit tips geven voor mogelijke overtredingen van convenanten);
- desgewenst geven van adviezen aan Ministers van VROM, LNV, V&W, VWS, BUZA en EZ over naleving van convenanten en wetgeving over betreffende inhoudelijke thema’s, waar ministeries direct of indirect bij betrokken zijn;
- het (laten) doen van onderzoek nodig om naleving van convenanten te kunnen beoordelen;
- informatie- en databeheer;
- het geven van voorlichting.

Een minimale variant is een vorm van toetsing of convenantspartijen de toegezegde inspanningen hebben waargemaakt.

De medewerkers van de Milieu Autoriteit beoordelen en geven advies in zaken waaraan marktpartijen en overige convenantspartijen zich moeten houden. Ook het uitvoeren van controles, zonder dat sprake hoeft te zijn van overtreding van een wettelijk voorschrift, valt onder toezicht. Bovendien kunnen de medewerkers via adviezen of waarschuwingen voorkomen dat een met de wet of convenant strijdige situatie ontstaat en dat ondernemingen de regels en/of afspraken alsnog naleven. Mochten dergelijke acties niet het gewenste effect sorteren, dan kan de Milieu Autoriteit een bindende aanwijzing of eventueel een last onder dwangsom opleggen.

De Milieu Autoriteit (ca. 10-15 medewerkers) zou bij de NMA kunnen worden ondergebracht, net als de Dte en kunnen ressorteren onder de staatssecretaris van Milieu.

Bijlage

Lijst van bestaande (milieu)convenanten die mogelijk in aanmerking komen voor handhaving door Milieu Autoriteit (willekeurige volgorde, geen compleet overzicht)

Convenant verpakkingen I, II en III
Convenant Benchmark Energie Efficiëntie Grootverbruik
Convenant Stoffen (o.a. cosmetica)
Convenant Marktontwikkeling Biologische Landbouw
Convenant Coëxistentie Primaire landbouw (over gentech toepassingen in de landbouw)
Convenant Biologische Varkenshouderij
Convenant Biologische Sierteelt
Convenant Overgewicht (Obesitas)
Convenant Duurzaam Bouwen
Convenant Gewasbescherming
Convenant Glastuinbouw en Milieu (GLAMI)
Convenant Wadlopen
Convenant Olie en Gas
Convenant Bodemsanering
Convenant Kolencentrales
Convenant Windenergie
Convenant PV zonnecellen
Convenant Bijstoken Biomassa
Convenant LPG Autogas
Convenant Schoon Water
Convenant Kringloophout
Convenant Das & Boom met bouwwereld, VNG over natuur & bouwen
Afspraak Natuur en Milieu en VNO-NCW over natuur & bouwen
Weddenschap Jongeren Milieu Aktief met minister van Milieu over CO2 reductie op scholen
Weddenschap tussen CNV-Jongeren en Solidaridad met Minister Zalm (financiën) over Max Havelaar biologische katoenvezels voor de productie van Euro biljetten in plaats van Amerikaanse gentech katoen ten koste van katoenproducenten in ontwikkelingslanden
Convenant Natuurmonumenten met Rijksdienst voor Oudheidkundig bodemonderzoek
Convenant Arhem Noord
Convenant Water voor Texel
Convenant Westvoorne, Rotterdam, Havenbedrijf
Convenant vergunningverlening bij afvalbedrijven Provincie Zuid Holland
Convenant Duurzaam beheer (Zeeland)

Bijlage 2: ontstaansgeschiedenis idee Milieu Autoriteit

Binnen Stichting Natuur en Milieu is het idee ontstaan en verder ontwikkeld, nadat het idee hiervoor vorige jaar werd geopperd door iemand uit het bedrijfsleven, die behoefte had aan een Milieu Autoriteit. Het gaat om een persoon die voorzitter is van twee belangrijke en actuele convenanten die zijn afgesloten tussen koepelorganisaties in het bedrijfsleven, overheid en maatschappelijke organisaties. Hij loopt er steeds tegenaan dat veel partijen uit het bedrijfsleven wel tekenen, maar dat ongeveer de helft van de bij koepelorganisaties aangesloten leden het convenant niet (voldoende) nakomen en er altijd maar een paar partijen zijn die veel kosten maken en de nek uitsteken en de rest niets doet maar wel mooi weer speelt. Hij suggereerde dat Natuur en Milieu voor een Milieu Autoriteit pleit. Hij als voorzitter krijgt dan ook meer instrumenten in handen om partijen achter de broek te zitten die niks doen.

Wat draagt het initiatief bij aan een duurzame samenleving?

Voordelen voor duurzame samenleving en mogelijke bezwaren tegen oprichting Milieu Autoriteit (Q&A)

Voordelen: afspraken die over duurzaamheid gemaakt worden bijv in convenanten, worden beter nageleefd. Meestal blijft naleving ergens op de heflt van de doelstelling steken. NMA kan zorgen dat inspanningen groter worden om doelen echt te halen. (boete als stok achter de deur). Free riders worden zo gedwongen ook mee te doen aan milieuverbetering.

Nadelen en reactie erop

1) Convenanten leggen naar hun aard inspanningsverplichtingen op partijen op. Het bindend afdwingen door een Autoriteit staat daar haaks op.

Reactie. Vaak beogen convenantspartners meer dan alleen een inspanningsverplichting, bijvoorbeeld als het convenant in de plaats komt van wetgeving en ieder zich dit bewust is. Het zou kunnen dat partijen geen convenant hadden gesloten of gaan sluiten als ze weten dat het in zekere zin meer bindend wordt omdat er een Milieu Autoriteit is die kritisch naar naleving kijkt en (symbolische?) boetes kan uitdelen. Wellicht heeft dit tot gevolg dat er in de toekomst minder milieuconvenanten worden gesloten, maar er zal steeds behoefte aan blijven en de convenanten die gesloten worden dan ook krachtiger (men zal zich er meer aan houden). Het blijft natuurlijk de vraag hoe bindend een Milieu Autoriteit uiteindelijk echt kan zijn (er is hoor en wederhoor) en of boetes vooral symbolisch blijven of toch flink kunnen oplopen.

De landbouw heeft de productschappen met verbindende maatregelen, de vakbond heeft de CAO's, maar wat heeft de milieubeweging? Een Milieu Autoriteit is een nuttig en marktconform instrument passend in de Nederlandse traditie van overleg met sociale partners, om het bestuur in Nederland te actualiseren en de terugtredende rol van de overheid op dit relatief nieuwe beleidsterrein een plaats te geven. Het instrument past ook in de aanbevelingen van de SER uit 2000 over maatschappelijk ondernemen (“De winst van waarden’) en het advies over stimuleren van Duurzame Consumptie (2003).

2) Is het voorgestelde aandachtsveld niet te breed. Zijn ze even belangrijk en dringend en hoe verhouden zij zich tot elkaar?

Zoals uit bijlage 1 blijkt, gaan de meeste convenanten (ca. 90%) over milieuzaken en niet over dierenwelzijn, consumentenaangelegenheden of fair trade. Milieu blijft dus het belangrijkste thema voor de Milieu Autoriteit, maar vaak zijn er in convenanten raakvlakken met andere thema’s (biologische landbouw heeft bijvoorbeeld ook raakvlakken met dierenwelzijn, chemische stoffen gaat ook over consumentenbescherming etc.). Uiteraard zijn er ook convenanten die niets of weinig met milieu te maken hebben, bijvoorbeeld over overgewicht. Wij stellen echter voor ook dit soort consumentgerelateerde afspraken mee te nemen omdat hierdoor een breder draagvlak ontstaat voor de Milieu Autoriteit.

Wat kunnen anderen van dit initiatief leren?
Dat het mogelijk is nieuwe institutionele veranderingen door te voeren die nodig zijn voor transitie naar duurzame samenleving.

Wat heb je nodig om dit initiatief te realiseren?
Geld en draagvlak bij overheid, bedrijfsleven en ngo's. Eerst: bekendheid idee, bijv. congres erover organiseren.